Centrum Stali ArcelorMittal w Flemalle: przykład zrównoważonego budownictwa stalowego

W ramach zaangażowania na rzecz zrównoważonego rozwoju, grupa ArcelorMittal chciała, za pośrednictwem swego Centrum Stali w Flémalle (okolice Liège, Belgia), zaprezentować przykład konstrukcji maksymalnie wykorzystującej istniejące rozwiązania ze stali w celu ograniczenia zużycia surowców naturalnych oraz energii, a w szczególności paliw kopalnych.  

Szczegółowe informacje

Projekt ten, zaprojektowany w całości ze stali, wiele zawdzięcza strategiom budowy:

  • Niewielki wpływ na teren, lekkość budynku,
  • Znaczna przezroczystość i naturalne światło,
  • Prefabrykacja i kontrola nad kosztami,
  • Komfort dla użytkowników, panowanie nad zużyciem energii.


Budynek posiada ponadto certyfikat "Valideo Construction Durable", który promuje "jakość budynku i poszanowanie środowiska naturalnego". Ewaluacja budowli opiera się na takich kryteriach jak: wyniki w zakresie energetycznym, dobór materiałów, zarządzanie wodą, zarządzanie placem budowy, komfort akustyczny, komfort wizualny, dostępność, itp. Tyle też było zagadnień opracowywanych w ramach projektu budowy Centrum Stali.

Odpowiedzialność za ekologię w budownictwie

Praca nad projektem budynku biurowego Caal od początku naznaczona była pragnieniem wpisania go w nurt działań chroniących środowisko, przy jednoczesnym przestrzeganiu surowych ograniczeń budżetowych. Założenia techniczno-ekonomiczne zostały starannie przygotowane przy współpracy z zainteresowanym personelem, w celu zainspirowania pracy architektów.

Zarówno założenia, jak i ograniczenia, wpłynęły na rozmieszczenie architektoniczne oraz na poszczególne elementy wyposażenia. Przy planowaniu usytuowania budynku i nadania mu orientacji wzięto też pod uwagę wymogi działki.

Decyzja o doborze materiałów, ze stalą jako materiałem dominującym – w konstrukcji i w okładzinach zewnętrznych, obecnej też w instalacjach i w wyposażeniu (w sumie 700 ton) – umożliwiło daleko posuniętą prefabrykację, szybką budowę i konstrukcję w systemie budowy na sucho.

Zastosowanie energooszczędnych systemów oraz rozwiązań opartych o energię odnawialną miało na celu uczynienie z tego budynku tak zwanego "Passive building". W sumie wprowadzono w budynku sto pięćdziesiąt rozwiązań powiązanych ze zrównoważonym rozwojem: począwszy od doboru materiałów i architektury budynku, przez sortowanie odpadów, aż do doboru sprzętu gospodarstwa domowego i produktów konserwacyjnych.

W industrialnym krajobrazie

Na rozległym terenie, na którym wznosi się dziś Centrum Stali, znajdowała się dawniej fabryka produkująca rury. W związku z tym na działce zlokalizowana była bardzo ciężka infrastruktura połączona z pobliską rzeką Mozą; 10 metrów pod powierzchnią ziemii zagłębiały się chodniki podziemne. Działka była zanieczyszczona olejami i gazami. Region waloński przeprowadził na niej prace oczyszczające środowisko. Jednak decyzja o budowie na fundamentach palowych rozwiązała początkowo problem zanieczyszczenia, umożliwiając uniknięcie bezpośredniego kontaktu z podłożem. 

Usytuowanie budynku w pewnym oddaleniu od bardzo uczęszczanej drogi biegnącej wzdłuż rzeki zostało świadomie wybrane z myślą o tym, aby w przyszłości inne budynki tego samego typu mogły być wybudowane w okolicy. Lokalizacja budynku jest łatwa w identyfikacji. Jest on widoczny z wielu miejsc.

Prosty i lekki budynek

Architektura Centrum Stali odzwierciedla dążenia firmy ArcelorMittal do coraz mniejszego zużycia zasobów naturalnych planety. Jego starannie opracowana forma jest wyrazem funkcji Centrum a jego konstrukcja wypływa z przemyślanych decyzji dotyczących organizacji oraz zastosowanych materiałów.

Budynek ma prostą formę wspartą na fundamentach palowych: równoległościan o 80 metrach długości i 16 metrach głębokości, który jest złożony z czterech pięter biur i otwartych przestrzeni biurowych na parterze. W przeszklonej klatce mieści się jednopoziomowy hall recepcyjny oraz firmowa restauracja, zaplanowana już w trakcie trwania projektu. Pomieszczenia te są wsunięte pod pale. Komunikacja pionowa jest celowo przesunięta na południową elewację, zaznaczono ją zwieńczeniem na dachu, łamie ona linie poziome elewacji, a jednocześnie pozwala odczytać prostą organizację budynku.

Stalowa konstrukcja budynku, stosunkowo lekka – obliczona na wytrzymałość 350 kg/metr kwadratowy – łączy okrągłe słupy z ażurowymi belkami i stropami typu zespolonego. Przez ażurowe belki przechodzą przewody, aby zoptymalizować całkowitą wysokość stropu. Słupy są odkryte w całym budynku i uwidaczniają zastosowany sposób konstrukcji.

Świetlista architektura z metalu

Światło naturalne wpada do całego budynku ze wszystkich stron, umożliwiając zredukowanie potrzeby korzystania ze światła sztucznego, które z kolei jest zarządzane przez automatyczny system, który minimalizuje niepotrzebne jego zużywanie.

W tym celu budynek jest bogato oszklony poprzez system ścian – zasłon na wszystkich czterech elewacjach. Południowa elewacja jest wyposażona w podwójne szyby łagodzące promieniowanie słoneczne, i wyróżnia ją szereg szerokich poziomych pasów wykonanych ze stalowej, lakierowanej blachy. Pasy te, zamknięte na każdym z krańców pasem pionowym, wychodzą poza elewację i tworzą dla niej obramowanie.

Przeźroczystość budynku jest widoczna nie tylko w elewacjach, spotykamy ją również w urządzeniu wnętrz, pociąga ona za sobą sposób ich użytkowania. Biura, które mieszczą w większości dwie do czterech osób, zostały zlokalizowane wyłącznie przy elewacjach, aby maksymalnie wykorzystywać oświetlenie naturalne. Od korytarza są one oddzielone całkowicie przeszklonymi ściankami; biura od szczytu budynku charakteryzują się wyjątkowymi widokami krajobrazowymi. Umożliwia to naturalnemu światłu dostęp do części środkowej budynku i uzyskanie podwójnej orientacji wizualnej. 

Gdy światło dzienne staje się niewystarczające, źródła światła podejmują pracę automatycznie, kiedy tylko zostanie wykryta obecność człowieka. Źródła światła są wbudowane w stropy podwieszane, nie przewidziano żadnych lamp na biurkach.

Pomiędzy piętrem 1 a 2, jak również 3 a 4, w stropach umieszczono prześwity, aby utworzyć przestrzenie otwarte i przerwać linearność poziomów. W miejscach lokalizacji tych prześwitów znajdują się miejsca przeznaczone na spotkania, wspólna przestrzeń o podwojonej wysokości.

Komfort akustyczny i termiczny oraz stosowanie energii odnawialnych

Bez względu na to, czy chodzi o ogrzewanie, elektryczność, czy o zarządzanie wodą, zastosowane rozwiązania są energooszczędne i działają, na ile to jest możliwe, w oparciu o odnawialne źródła energii.

Poza aspektem estetycznym, sufity podwieszane ze stalowej, perforowanej blachy pełnią funkcje akustyczne i termiczne. Wężownice umieszczone w kontakcie z blachą rozprowadzają w jednolity sposób ciepłe lub chłodne powietrze, w zależności od pory roku. Są one podłączone do pompy cieplnej, zasilanej przez siedem wydrążonych studni o głębokości od 15 do 30 metrów. Dzięki temu, pomimo stosunkowo chłodnej zimy w pierwszym roku funkcjonowania budynku, korzystanie z kotła gazowego okazało się niepotrzebne.

Mechaniczny system wentylacji odświeża powietrze w budynku pomiędzy biurami, korytarzami i łazienkami, a na elewacjach nie ma otwieranych okien, poza oknami obok wind.

Umeblowanie, identyczne we wszystkich biurach, lecz dające się dostosować do każdego z nich – regulowana wysokość biurek, ergonomiczne fotele, etc. – jest zaprojektowane z materiałów nisko emisyjnych i pochłaniających dźwięki.

Woda w toaletach pochodzi z cysterny gromadzącej wodę z opadów atmosferycznych. Kolektory słoneczne, umieszczone na dachu, zasilają obieg ciepłej wody, a panele fotowoltaiczne przymocowane do zadaszenia w pobliżu budynku przyczyniają się do zasilania układu elektrycznego.

Inżynieria bezpieczeństwa pożarowego

W projekcie zastosowano inżynieryjne rozwiązania, aby w prawidłowy sposób spełnić aktualne wymogi prawa budowlanego. Słupy konstrukcyjne są wypełnione betonem zbrojonym, jedynie belki usytuowane na prawo od słupów zostały pokryte warstwą przeciwogniową. Dzięki ostatnim badaniom działu R&D (research and development) tylko jedna belka na trzy musiała zostać pokryta warstwą ochronną.

Poza satysfakcją z tak finezyjnego podejścia, doskonale dostosowanego do projektu, takie działania dają większą swobodę koncepcyjną i wydajność ekonomiczną.

Szybki i bezpieczny plac budowy

Wymagania stawiane w zakresie funkcjonalności budynku, dla ostatecznych korzyści użytkowników i w interesie inwestora, znalazły odbicie w przebiegu prac na placu budowy. Konstrukcja stalowa umożliwia zaawansowaną prefabrykację i budowę w tak zwanym systemie na sucho, mającą mniejsze oddziaływanie na środowisko. Czas montażu każdego z poziomów wyniósł zaledwie piętnaście dni, a cała budowa trwała w sumie szesnaście i pół miesiąca. Początkowo ustalony kalendarz został skrupulatnie dotrzymany, co jest faktem na tyle rzadkim w budownictwie, że warto tutaj o tym wspomnieć.

Ponadto, zgodnie z początkowym założeniem, budowa przebiegała przy zapewnieniu surowych warunków bezpieczeństwa.

Gérald Jacques, dyrektor Centrum Stali, śledził przebieg projektu od A do Z: "Budowa centrum Stali stanowiła okazję do refleksji oraz do sprecyzowania celów podążających w kierunku zrównoważonego budownictwa, już od etapu projektowania. Zintegrowaliśmy zarówno dostarczanie materiałów – w miarę możliwości maksymalnie zredukowane – bezpieczeństwo i czystość placu budowy, jak i wydajność energetyczną, dążąc do unikania zużycia energii z surowców kopalnych, recykling po zużyciu, a także komfort dla użytkowników, dostępność dla osób niepełnosprawnych… 

Pragnęliśmy zastosować w jednym z naszych budynków podejście typu "passive building", wykorzystując w maksymalnym stopniu produkty Grupy i ukazać w ten sposób, że stal stosowana w budynkach umożliwia wypełnienie norm zrównoważonego rozwoju. Budynek otrzymał ponadto certyfikat "Valideo construction durable" , a dodatkowo przewidujemy dalszą ewaluację jego osiągnięć w zakresie funkcjonalności."

Szczegóły projektu

  • Flémalle - Liège
  • Belgia
  • Architekt
    Art & Build
  • 2008
  • Klient
    Groupimo ArcelorMittal
  • Biuro inżynieryjne
    BCT i grupa Arcadis
  • Wykonawca
    BC Projektteam, Atelier du verre i Spehar et associés
  • Zdjęcia
    ©Art & Build, ©Marc Detiffe
  • Tekst:
    Eve Jouannais