Liceum Gallieni w Tuluzie: zrównoważony budynek ze stali w jej najlepszym wydaniu

Dawne francuskie liceum Gallieni w Tuluzie, przed ponad siedmiu laty zdmuchnięte z powierzchni przez eksplozję w fabryce chemikaliów AZF, całkowicie odbudowane, zostało ponownie otwarte dla uczniów w nowym roku szkolnym 2008. Realizacja ta jest wyjątkowa nie tylko ze względu na swoje rozmiary, lecz stanowi także symbol, a projekt ten pojawił się natychmiast jako konieczność podjęcia kroków ku trwałemu budownictwu. Zalety stali, obecnej w konstrukcji, w stropach i w oszkleniu, umożliwiły rozwiązanie dużej liczby problemów technicznych, związanych ze środowiskiem i z estetyką, którym ten projekt musiał stawić czoła.

Szczegółowe informacje

Zalety stali

Liceum Gallieni, w większej części odnowione, stanowi piękny przykład architektury stalowej, w duchu industrialnym, zaprojektowanej w sposób przyjazny dla środowiska.

Jako główny materiał wybrano stal z następujących powodów:

  • Prefabrykacja i "czysty" plac budowy
  • Duże rozpiętości i łatwość montażu
  • Komfort termiczny, akustyczny i estetyka wizulna
  • Oszczędność materiału i lepsze zarządzanie kosztami.


Wykorzystanie do budowy stali umożliwiło przede wszystkim stworzenie "czystego" placu budowy, na sucho i w krótkim terminie, ponieważ skorzystano z prefabrykatów, co jednocześnie ograniczyło uciążliwość prac.  

Wykorzystano atuty stali, aby uzyskać budowlę funkcjonalną i dającą zadawalającą jakość użytkowania. Duże rozpiętości w salach tworzą spore przestrzenie, ażurowe elementy konstrukcji sprawiają, że percepcja przestrzeni jest płynniejsza, szczodrze przeszklone elewacje dają pierwszeństwo naturalnemu światłu. Ponadto systemy łączonych przegubowo osłon przeciwsłonecznych dostosowują się do natężenia promieniowania słonecznego a dolna powierzchnia stropów Cofradal® 200 stanowi bezpośrednio sufit.

Dobór przede wszystkim elementów montowanych, zamiast klejonych lub scalanych, stanowi dowód troski o łatwość recyklingu po zakończeniu cyklu życia budynku.

Projekt

Większa część liceum Gallieni, usytuowanego na peryferiach Tuluzy, została zmieciona z powierzchni ziemi podczas eksplozji w fabryce AZF we wrześniu 2001 roku. To liceum, profilowane – technologiczne i zawodowe – skoncentrowane na zawodach związanych z transportem i z mechaniką samochodową, było przedmiotem konkursu na jego odbudowę i renowację. Wygrał projekt, w którym zaproponowano najpoważniejszą renowację, dającą okazję obiektowi do stania się wyjątkowym z punktu widzenia ochrony środowiska oraz do utworzenia instytucji oświatowej najwyższej jakości, jednocześnie "spoistej i współczesnej".

Poszczególne budynki tego nowego liceum są rozmieszczone na rozległej działce o powierzchni 11 hektarów, która zawiera park krajobrazowy o powierzchni 21 400 m2, dostępny dla dzielnicy. Działka ta, usytuowana w pobliżu lotniska Toulouse-Blagnac, jest obramowana na zachodzie przez obwodnicę, a na wschodzie przez rzekę Garonnę. Budynki mieszczące pomieszczenia dydaktyczne, z którymi jest połączona stołówka i centrum dokumentacji i informacji (CDI) są zgrupowane na części działki, natomiast 14 mieszkań funkcyjnych jest rozmieszczonych wzdłuż drogi. Internat na ponad trzysta miejsc został umieszczony w dawnym liceum Françoise, całkowicie przebudowanym i odnowionym. Całość liczy sobie 41 000 m2 powierzchni użytkowej netto, w tym 15 000 m2 sali-warsztatów.

Architektura z metalu w służbie środowiska

Zaplanowane na przyjęcie ponad 1400 uczniów, nowe liceum zostało zaprojektowane z myślą o wypełnieniu wymogów "wysokiej jakości środowiskowej" oraz zgodnie z duchem zrównoważonego rozwoju. Jego stalowa konstrukcja przyczynia się znacznie do osiągnięcia tego celu, zarówno na poziomie produkcji elementów i przebiegu prac na placu budowy, jak i pod względem funkcjonalności obiektu.

Komfort akustyczny i termiczny był przedmiotem szczególnej uwagi w związku z położeniem geograficznym liceum. To właśnie sąsiedztwo lotniska oraz w konsekwencji uciążliwości dźwiękowe skłoniły architektów do refleksji nad możliwymi sposobami ich zminimalizowania. Przebadano też dokładnie emisję światła i ciepła w celu uzyskania zadawalającego poziomu jego jakości przez cały rok. Usytuowanie budynku, organizacja sal i warsztatów, jak również opracowanie elewacji i dachów zostały podporządkowane tym poszukiwaniom. Ponadto zastosowano rozwiązania wykorzystujące energię odnawialną oraz odzyskiwanie wód z opadów atmosferycznych, co przyczynia się w znaczący sposób do ograniczenia zużycia energii oraz wody.

Instytucja składa się z dwóch części, które odpowiadają formom kształcenia – kształcenie techniczne oraz kształcenie ogólne – zorganizowanych po dwóch stronach ciągu komunikacyjnego, przebiegającego z północy na południe. Uzupełnieniem jest budynek zwany "trasą", zlokalizowany wzdłuż torów próbnych, blisko rzeki.

Ten ciąg komunikacyjny o długości 300 metrów stanowi kręgosłup liceum. Z jednej strony obsługuje on warsztaty, a z drugiej budynki dydaktyczne, jak również stołówkę i CDI.

Warsztaty

Wybór szkieletu ze stali umożliwia osiągnięcie wielkich rozpiętości i uzyskanie w ten sposób dużych, zadaszonych powierzchni. Powierzchnie te są oświetlone w sposób naturalny i jednolity dzięki systemowi świetlików – od czterech do sześciu w zależności od warsztatu – których górna cześć jest przeszklona i wychodzi na północ.

Antresole na krańcach mieszczą sale wykładowe i sale do rysunku. Z zewnątrz warsztaty jawią się jako szeregi świetlików, pokrytych płytami ze stali powleczonej metalicznie, zamkniętych na szczycie południowym, a całkowicie oszklonych od strony północnej, wychodzącej na ogród. Pomiędzy pięcioma warsztatami znajdują się cztery ogrody.

Warsztaty mają konstrukcję typu słupy/belki, połączoną z lekkimi elewacjami ze szkła na północy lub ze stalowych płyt od południa i z betonowym murem wzdłuż głównego ciągu komunikacyjnego. Metalowe pokrycie dachu składa się z pochyłych, mocnych kratownic o 42 metrach rozpiętości i o 4 metrach wysokości. Każdy wiązar dachowy dźwiga płatew o podwójnej krzywiźnie i o rozpiętości 9 metrów. Całą konstrukcję pozostawiono widoczną, w rozmyślnie przemysłowym stylu. Jednolicie rozświetlona atmosfera przypomina tę z artystycznego atelier.

Galeria

Główna oś liceum również stanowi mocny punkt projektu. Wznosi się ona na trzech poziomach i służy z jednej strony warsztatom, a z drugiej – salom dydaktycznym.
Stanowi ona łącze i miejsce do spotkań wizualnych i funkcjonalnych. Jej rytm wyznaczają "okna" wychodzące na ogrody – patia na wschodzie, a na ogrody klimatyczne na zachodzie.

Pokrywające galerię przeszklone ściany na całej długości są wyposażone w 2000 m2 paneli fotowoltaicznych, które będą produkowały równowartość rocznego zużycia prądu w liceum. Są one podtrzymywane przez szereg metalowych portyków o 8,20 metrowej rozpiętości, wykonanych w oparciu o stalowe profile IPE 600, zastosowane w celu odciążenia konstrukcji, również pod względem wizualnym.

Pasmo wysokiej zieleni, z posadzonymi bambusami, ukazuje trzy formy komunikacji; przebiega ono wzdłuż warsztatów. Na pierwszym piętrze łącznik, rodzaj kładki, wspiera się z jednej strony na rzędzie okrągłych słupów, a drugiej strony jest podwieszony do betonowej powłoki warsztatów za pośrednictwem pochyłych rur stalowych. Na drugim piętrze komunikacja odbywa się korytarzem i obsługuje budynki kształcenia ogólnego.

Komunikacja pionowa – schody, rampy, windy – łączy poszczególne poziomy.

Budynki kształcenia ogólnego oraz pomieszczenia administracji

Jest ich pięć i wznoszą się one na trzech poziomach (P+2), a usytuowane są wokół "ogrodów klimatycznych".

Wszystkie powstały w oparciu o tę samą koncepcję z konstrukcją stalową słupy/belki oraz lekkie stropy Cofradal® 200 (blacha stalowa, materiał izolacyjny i płyta z betonu). Konstrukcja pozostaje widoczna, dolna część stropów stanowi sufit, oświetlenie jest zintegrowane. Ściany zbudowano z bloków Elco połączonych na sucho. Nie ma paneli warstwowych, lecz elementy łączone, które będą łatwiejsze w recyklingu, gdy budynek będzie demontowany.

Ogrody są przykryte szklaną ścianą i dają możliwość wytchnienia i sprawiają, że we wnętrzu sal panuje łagodny klimat. Szklana ściana jest wsparta przede wszystkim na dźwigarze z blachy o 3,5 milimetrach grubości, usztywnionej belką kratową o 15 metrowej rozpiętości i 1,4 metra wysokości. W górnej części posiada ona rynnę, która zapewnia odzyskiwanie deszczówki i stanowi przejście dla pracowników konserwacji. W kształcie asymetrycznego "v", służy ona jednocześnie jako podpora dla dwóch struktur wtórnych pokrycia ogrodów: w górnej części dla powierzchni przeszklonych, a w dolnej części dla struktury osłon przeciwsłonecznych.

Szczegóły projektu

  • Tuluza
  • Francja
  • Architekt:
    Vasconi Associés Architectes
  • 2008
  • Klient:
    Conseil régional Midi-Pyrénées
  • Biuro inżynieryjne:
    Iosis Sud-ouest and Patmo/Franck Boutté
  • Wykonawca:
    Serin & fils and Acte 2 paysage
  • Zdjęcia:
    ©Iosis, ©Vasconi and ©P.Engel
  • Tekst:
    Eve Jouannais